Χρέη στο Δημόσιο - Τι πρέπει να γνωρίζετε

Με τον Νέο Πτωχευτικό Νόμο (Ν. 4738/2020) στην πτωχευτική περιουσία ανήκει και η κύρια κατοικία. Πρόβλεψη για προστασίας αυτής υπάρχει μόνο για τους λεγόμενους «ευάλωτους οφειλέτες». Συνεπώς, σε περίπτωση κήρυξης πτώχευσης οι οφειλέτες αν δεν είναι «ευάλωτοι» χάνουν την κύρια κατοικία τους, πετυχαίνουν όμως την απαλλαγή από τις οφειλές τους. Η απαλλαγή αυτή ρυθμίζεται στα άρθρα 192 έως 196 του νόμου αυτού.

Πότε επέρχεται η απαλλαγή;

Ο οφειλέτης – φυσικό πρόσωπο απαλλάσσεται πλήρως από κάθε οφειλή προς τους πτωχευτικούς πιστωτές, ανεξαρτήτως του αν έχουν αναγγελθεί ή όχι, τριάντα έξι (36) μήνες από την ημερομηνία κήρυξης της πτώχευσης ή την καταχώρηση της παρ. 4 του άρθρου 77, δηλαδή την καταχώριση του ονόματος του οφειλέτη στο Ηλεκτρονικό Μητρώο Φερεγγυότητας του άρθρου 213 που διατάσσει το δικαστήριο αν δεν επαρκεί η περιουσία του για την κάλυψη των εξόδων της διαδικασίας της πτώχευσης. Είναι απαραίτητο, όμως, εντός της παραπάνω προθεσμίας να μην έχει υποβληθεί προσφυγή οποιουδήποτε έχει έννομο συμφέρον κατά της απαλλαγής του.

Η προθεσμία για την απαλλαγή από τις οφειλές ορίζεται σε ένα (1) έτος από την κήρυξη της πτώχευσης όταν το δικαστήριο, ύστερα από αίτηση του οφειλέτη, διαπιστώσει ότι η πτωχευτική περιουσία περιλαμβάνει την κύρια κατοικία του οφειλέτη ή/και άλλα πάγια περιουσιακά του στοιχεία που υπερβαίνουν σε αξία το δέκα τοις εκατό (10%) των συνολικών του υποχρεώσεων και η ελάχιστη αξία τους δεν υπολείπεται των εκατό χιλιάδων (100.000) ευρώ. Σε περίπτωση που τα ετήσια εισοδήματά του οφειλέτη υπερβαίνουν το πενταπλάσιο των ευλόγων δαπανών διαβίωσης, το υπερβάλλον ποσό ανήκει στην πτωχευτική περιουσία.

Πώς μπορεί να σταματήσει η διαδικασία της απαλλαγής;

Είναι δυνατή η άσκηση προσφυγής κατά της απαλλαγής στο πτωχευτικό δικαστήριο βλέπε άρθρο 193. Αυτό συμβαίνει όταν ο προσφεύγων επικαλείται ότι η αδυναμία εκπλήρωσης την οποία διαπιστώνει η απόφαση που κηρύσσει την πτώχευση οφείλεται σε δόλιες ενέργειες του οφειλέτη ή ότι ο οφειλέτης δεν επέδειξε καλή πίστη είτε κατά την κήρυξη της πτώχευσης είτε και κατά τη διάρκειά της, δεν έχει υπάρξει συνεργάσιμος με τα όργανα της πτώχευσης, έχει δολίως αποκρύψει εισοδήματα ή περιουσιακά στοιχεία κατά τη διάρκεια της πτωχευτικής διαδικασίας ή ότι είτε εκκρεμεί ποινική δίωξη κατά του οφειλέτη για κάποια αξιόποινη πράξη,όπως κλοπή, απάτη, υπεξαίρεση και πλαστογραφία, ή έχει καταδικαστεί για κάποια από αυτές.

Έπειτα από την προσφυγή, το πτωχευτικό δικαστήριο αποφασίζει περί της απαλλαγής. Σε περίπτωση που δεν πληρούνται οι προϋποθέσεις απαλλαγής δύναται είτε να θέσει προθεσμία στον οφειλέτη για να ικανοποιήσει αυτός τις προϋποθέσεις είτε να τον απαλλάξει από ορισμένα χρέη είτε να ορίσει εξαιρετικά μεγαλύτερη προθεσμία απαλλαγής, δηλαδή η απαλλαγή να γίνει μετά το πέρας χρονικού διαστήματος μεγαλύτερου των 36 μηνών που προβλέπεται κανονικά.
Αν η προσφυγή επικαλείται ποινική δίωξη ή καταδίκη για κάποια από τις προαναφερθείσες πράξεις, το πτωχευτικό δικαστήριο μπορεί να αναβάλει την απόφασή του μέχρι την αμετάκλητη περάτωση της ποινικής διαδικασίας. Η απόφαση ανακαλείται αν επέλθει μεταβολή πραγμάτων που να δικαιολογεί την ανάκληση.

Επίσης, σε περίπτωση που μετά την απαλλαγή οφειλέτη αποδειχθεί ότι παρέλειψε δολίως ή από βαριά αμέλεια την αποκάλυψη της οικονομικής και περιουσιακής του κατάστασης κατά την διάρκεια της πτωχευτικής διαδικασίας ή δεν τήρησε τις υποχρεώσεις του σύμφωνα με το σχέδιο πληρωμών, το πτωχευτικό δικαστήριο εντός τριετίας από την επέλευση της απαλλαγής, μπορεί μετά από αίτημα πιστωτή να ανακαλέσει την απαλλαγή εν όλω ή εν μέρει ή να θέσει προϋποθέσεις της απαλλαγής, όπως την εξόφληση των οφειλομένων από το σχέδιο πληρωμών.

Γίνεται απαλλαγή από όλες τις οφειλές;

Ο οφειλέτης δεν απαλλάσσεται από οφειλές που δημιουργήθηκαν μετά την υποβολή της αίτησης πτώχευσης (σε περίπτωση χρεών προς το Δημόσιο κρίσιμος χρόνος είναι ο χρόνος στον οποίο ανάγεται η υποχρέωση και όχι ο χρόνος δημιουργίας του νόμιμου τίτλου) και οφειλές από δόλο ή βαρεία αμέλεια που προκάλεσε θάνατο ή σωματική βλάβη προσώπου, οφειλές που προέρχονται από αδικήματα του 4557/2018 (Α’ 139) «Πρόληψη και καταστολή της νομιμοποίησης εσόδων από εγκληματικές δραστηριότητες και της χρηματοδότησης της τρομοκρατίας (ενσωμάτωση της Οδηγίας 2015/849/EE) και άλλες διατάξεις».

Απαλλάσσομαι και από τις οφειλές μου στο Δημόσιο;

Το ζήτημα αυτό ρυθμίζεται από την Κοινή Υπουργική Απόφαση 44510 ΕΞ 2021 – ΦΕΚ 1516Β15-4-2021. Εφόσον πληρούνται οι προϋποθέσεις για την απαλλαγή οφειλέτη φυσικού προσώπου που ορίζονται στις διατάξεις των άρθρων 192 έως 194 του ν. 4738/2020, καθώς και στην παρ. 5 του άρθρου 263 του ίδιου νόμου, όσον αφορά ειδικά οφειλέτες φυσικά πρόσωπα που κηρύχθηκαν σε πτώχευση σύμφωνα με τις διατάξεις του ν. 3588/2007, οι οφειλές στις οποίες εκτείνεται η απαλλαγή παύουν να βαρύνουν τον οφειλέτη, ο οποίος απαλλάσσεται από κάθε ευθύνη για την καταβολή τους, όμως υπάρχει εξαίρεση αν έχει υπάρξει αναγκαστική εκτέλεση στο παρελθόν πριν την κήρυξη της πτώχευσης σε ακίνητο επί του οποίου έχει εγγραφεί υποθήκη του Δημοσίου για τις εν λόγω οφειλές Η Φορολογική Διοίκηση προβαίνει σε κάθε ενδεδειγμένη ενέργεια για τη διαχείριση των οφειλών για τις οποίες έχει επέλθει η απαλλαγή.

Πότε επέρχεται οριστική διαγραφή οφειλών προς την εφορία;

Ατομικό φύλλο έκπτωσης για την διαγραφή των οφειλών στις οποίες εκτείνεται η απαλλαγή συντάσσεται με απόφαση αρμόδιου υπαλλήλου της φορολογικής Διοίκησης εφόσον παρέλθει άπρακτη η προθεσμία για άσκηση αίτησης ανάκλησης της απαλλαγής ή σε περίπτωση που γίνει αίτηση ανάκλησης αν το δικαστήριο αποφασίσει υπέρ της απαλλαγής.
Οι έννομες συνέπειες της απαλλαγής είναι ότι ο οφειλέτης λαμβάνει αποδεικτικό ενημερότητας και δεν ασκείται ποινική δίωξη για το αδίκημα της μη καταβολής οφειλών προς το Δημόσιο. Τέλος, δεν επιβάλλονται από την φορολογική διοίκηση διοικητικά μέτρα ή μέτρα εκτέλεσης εις βάρος του οφειλέτη, με μοναδική εξαίρεση αυτή που αναλύθηκε ανωτέρω.

Με το ΕΦΚΑ τι γίνεται;

Ο e-ΕΦΚΑ μέσω του Κέντρου Είσπραξης Ασφαλιστικών Οφειλών (Κ.Ε.Α.Ο.) προβαίνει στον χαρακτηρισμό των οφειλών ως διαγραπτέων εφόσον συντρέχουν οι εκ του νόμου προβλεπόμενες προϋποθέσεις περί απαλλαγής, σύμφωνα με τις διατάξεις των άρθρων 192, 194 και 195 του ν. 4738/2020.
Ο χαρακτηρισμός των οφειλών ως διαγραπτέων πραγματοποιείται μηχανογραφικά με σχετική καταχώρηση στο Ολοκληρωμένο Πληροφοριακό Σύστημα του Κ.Ε.Α.Ο. κατά τρόπο ώστε να εμφανίζεται ότι για τις οφειλές αυτές έχει επέλθει η απαλλαγή.
Οι διαγραπτέες οφειλές για τις οποίες έχει επέλθει η απαλλαγή του οφειλέτη παραμένουν στο Ολοκληρωμένο Πληροφοριακό Σύστημα του e-ΕΦΚΑ, προκειμένου να είναι δυνατή η συμμετοχή του e-ΕΦΚΑ στη διανομή
της ρευστοποίησης της περιουσίας του οφειλέτη, σύμφωνα με τις διατάξεις του ν. 4738/2020 (Α’ 207).
Η οριστική διαγραφή των οφειλών γίνεται μετά άπρακτη πάροδο της προθεσμίας για την άσκηση προσφυγής κατά της απαλλαγής, δηλαδή 3 χρόνια από την απόφαση πτώχευσης και υπό την αίρεση ότι οe-ΕΦΚΑ δεν άσκησε αίτηση ανάκλησης της απαλλαγής. Πρέπει να σημειωθεί ότι για όλες τις διαγραπτέες οφειλές προς Εφορία και ΕΦΚΑ η ευθύνη συνυπόχρεων προσώπων παραμένει ισχυρή, δηλαδή η απαλλαγή επέρχεται μόνο για το πρόσωπο που έχει πτωχεύσει και για κανέναν άλλον.

Τι αλλάζει για τους «ευάλωτους οφειλέτες»;

Αρχικά, «ευάλωτος οφειλέτης» είναι εκείνος στο πρόσωπο του οποίου πληρούνται σωρευτικά τα εισοδηματικά, περιουσιακά και λοιπά κριτήρια που ισχύουν σύμφωνα με το άρθρο 3 του Ν.4472/2017. Ο «ευάλωτος οφειλέτης», δηλαδή, θα πρέπει να πληροί της προϋποθέσεις του δικαιούχου επιδόματος στέγασης. (ΚΥΑ Δ13οικ. 10747/256/6.3.2019).

Σε περίπτωση που ευάλωτος οφειλέτης κηρυχθεί σε πτώχευση, ή σε περίπτωση που σε βάρος της κύριας κατοικίας του ευάλωτου οφειλέτη επισπεύδεται αναγκαστική εκτέλεση από ενυπόθηκο ή προσημειούχο πιστωτή, ο ευάλωτος οφειλέτης μπορεί να υποβάλει αίτημα μεταβίβασης ή μίσθωσης της κύριας κατοικίας του σε έναν ιδιωτικό φορέα, τον Φορέα Απόκτησης και Επαναμίσθωσης. Η διάρκεια της μίσθωσης ορίζεται σε δώδεκα έτη. Εφόσον ο οφειλέτης καταβάλλει το σύνολο των μισθωμάτων για τη διάρκεια της μίσθωσης, μπορεί να ασκήσει το δικαίωμα επαναγοράς και να αποκτήσει έναντι τιμήματος επαναγοράς την κυριότητα της κύριας κατοικίας η οποία είχε μεταβιβαστεί στον φορέα. Σε περίπτωση που το δικαίωμα αυτό ασκηθεί πριν από τη συμβατική λήξη της μίσθωσης, τότε ο οφειλέτης οφείλει να καταβάλει στον φορέα απόκτησης και επαναμίσθωσης την τρέχουσα αξία των μισθωμάτων που οφείλονται μέχρι τη λήξη της μισθωτικής περιόδου, επιπλέον του τιμήματος επαναγοράς του παρόντος. Σε περίπτωση που υπάρχουν συνιδιοκτήτες του ακινήτου, ή επικαρπωτές, ή ψιλοί κύριοι θα πρέπει και αυτοί να συμφωνήσουν για τη μεταβίβαση της κυριότητας του ακινήτου στον Φορέα.

Ο Φορέας Απόκτησης και Επαναμίσθωσης Ακινήτων δεν έχει συσταθεί ακόμα καθώς βρισκόμαστε στο Μάιο του 2022, όμως σύντομα ξεκινάει η διαδικασία δημιουργίας του με πρώτο βήμα την εύρεση επενδυτή με δημόσιο διεθνή διαγωνισμό. Μέχρι τότε λειτουργεί ο θεσμός της συνεισφοράς του Δημοσίου στις οφειλές του ευάλωτου οφειλέτη (δες τον νόμο 4916/2022, αλλά και σχετικό άρθρο στη σελίδα μας).

Η δυνατότητα που παρέχει ο νέος Πτωχευτικός Νόμος για απαλλαγή του οφειλέτη είναι ιδιαίτερα σημαντική, καθώς για πρώτη φορά μετά την εκποίηση της πτωχευτικής περιουσίας του ο οφειλέτης απαλλάσσεται πλήρως από όλες τις οφειλές του. Πλέον δίνεται στους οφειλέτες η δυνατότητα μιας δεύτερης ευκαιρίας, ενός νέου ξεκινήματος χωρίς οφειλές.